نوشابه چگونه مخلوطی است؟
سرانه مصرف نوشابه در ایران ۴۲ لیتر در سال است. به عبارتی دیگر هر ایرانی به طور متوسط ۴۲ لیتر نوشابه در سال مصرف می‌کند. این مقدار ۴ برابر متوسط مصرف نوشابه در جهان است. نوشابه‌ها نقش پررنگی در سبد غذایی ایرانی‌ها گرفته‌اند. این نوشیدنی‌های گازدار معایب و مزایایی دارند که هر فرد باید از آن اطلاع داشته باشد. نوشابه که در زبان انگلیسی “soft drink” خوانده شده به ترکیبی از آب گازدار، مواد شیرین‌کننده و اسانس گفته می‌شود. محبوبیت این نوشیدنی به دلیل گازدار بودن آن است. ما در این مطلب قصد داریم آنچه که درباره نوشابه‌ها باید بدانید را بیان کنیم و بگوییم که نوشابه چگونه مخلوطی است؟
تاریخچه
گفتیم که در کشورهای دیگر نوشابه را “soft drink” می‌نامند که به نوشیدنی‌های غیرالکلی گفته می‌شود. اولین نوع از این نوشیدنی‌ها در قرن هفدهم به‌صورت مخلوطی از آب، آبلیمو و عسل تولید شد. در سال ۱۶۷۶، شرکتی فرانسوی به نام Compagnie de Limonadiers افتتاح شد و فروش این نوشیدنی‌ها را شروع کرد. توزیع نوشیدنی‌ها به‌وسیله مخازنی بزرگ انجام می‌شد. فروشندگان، این مخازن را بر پشت خود حمل کرده و نوشیدنی را بین مردم توزیع می‌کردند. منشأ ایده نوشیدنی‌های گازدار را می‌توان ۲۰۰۰ سال پیش در یونان باستان پیدا کرد. در آن زمان اندیشمندان یونانی متوجه اثرات دارویی چشمه‌های طبیعی و جوشان شدند. چشمه‌هایی که به‌نوعی آب گازدار تولید می‌کردند. به دلیل همین اثر دارویی، بسیاری از محققان تلاش کردند که در آزمایشگاه‌ها اضافه‌کردن کربن‌دی‌اکسید به آب را آزمایش کنند.
توربرن برگمن (Torbern Bergman) و جوزف پریستلی (Joseph Priestley) اولین نفراتی بودند که در قرن هجدهم موفق به انجام این کار شدند. پس از آن توسعه محصولات آب گازدار شروع شد و مردم ایالات متحده آمریکا اولین نفراتی بودند که از این محصولات استفاده کردند. محبوبیتی که در ابتدا این نوشیدنی‌ها پیدا کردند به دلیل وجود کافئین در آن‌ها بود. طعم‌دار کردن نوشابه‌ها با برگ‌های کوکا انجام می‌شد و کافئین موجود در آن‌ها احساس رفع خستگی در فرد ایجاد می‌کرد. محبوب‌ترین نوشابه در جهان، یعنی کوکاکولا، ساخته شده توسط جان پمبرتون (John Pemberton) در سال 1886 به همین دلیل معروف و محبوب شد؛ مخلوطی از آب، شیرین‌کننده، طعم‌دهنده کارامل و عصاره برگ‌های کولا آن چیزی بود که مردم را شیفته نوشابه می‌کرد.
مقاله نوشابه از کجا شروع شد، به شما اطلاعات کافی درباره تاریخچه نوشابه می‌دهد.
مواد تشکیل دهنده نوشابه
نوشابه‌ها از آب، شیرین‌کننده، کربن‌دی‌اکسید، مواد اسیدی، طعم‌دهنده‌ها، رنگ، مواد نگهدارنده و آنتی‌اکسیدان‌ها تشکیل شده‌اند. در برخی از نوشابه‌ها از جایگزین‌های قند استفاده می‌کنند. تلاش تولیدکنندگان نوشابه‌ها، به‌حداقل‌رساندن مواد مصنوعی در این نوشیدنی‌ها است. در ادامه مواد تشکیل‌دهنده نوشابه را بررسی می‌کنیم.
اگر می‌خواهید به طور مفصل با مواد تشکیل دهنده نوشابه‌های انرژی‌زا را آشنا شوید، مقاله مواد اصلی نوشابه‌های انرژی‌زا را بخوانید.
آب
نوشابه‌ها به طور معمول دارای 90 درصد آب هستند. این مقدار آب در نوشابه‌های رژیمی تا 99 درصد افزایش پیدا می‌کند. آب آشامیدنی دارای مقدار کمی از یون‌های مختلف است. سازندگان نوشابه طی فرایندی این یون‌ها را حذف می‌کنند تا نوشابه مزه بهتری به خود بگیرد. مواد معدنی را با روش‌های مختلفی می‌توان از آب جدا کرد که یکی از این روش‌ها اسمز معکوس است و تولیدکنندگان نوشابه از آن استفاده می‌کنند.
شیرین‌کننده‌ها
به جز نوشابه‌های رژیمی، بقیه نوشابه‌ها دارای 1 تا 12 درصد شکر هستند. ساکاروز، گلوکز و فروکتوز به اشکال مختلف به‌عنوان شیرین‌کننده در نوشابه شناخته می‌شوند. استفاده از شیرین‌کننده‌های مصنوعی از اواسط قرن بیستم آغاز شد. اولین شیرین‌کننده مصنوعی ساخارین بوده که اکنون سرطان‌زا بودن آن ثابت شده و مصرف آن ممنوع است. آسپارتام شیرین‌کننده‌ای بود که جای ساخارین را گرفت. آسپارتام ماده‌ای است که از دو اسیدآمینه ساخته شده و 200 برابر ساکارز شیرین‌تر است. مصرف بیش از حد این شیرین‌کننده‌ها می‌تواند منجر به چاقی، دیابت و بیماری‌های همچون کبد چرب شود.
تنظیم‌کننده‌های اسیدی و کربن‌دی‌اکسید
کربنات نوشابه‌ها، 1/5 تا 5 گرم در هر لیتر است. کربن‌دی‌اکسید به‌صورت جامد یا مایع در مخازن فشار بالا به تولیدکنندگان نوشابه‌ها داده می‌شود. فرایند اضافه کردن کربن‌دی‌اکسید به نوشابه، آن را اسیدی می‌کند و طعمی تیز به آن می‌دهد. این فرایند، طول عمر نوشابه را نیز طولانی‌تر می‌کند، اما تنظیم‌کننده‌های اسیدی چه نقشی دارند؟ این مواد شیرینی نوشابه را به‌گونه‌ای تنظیم می‌کنند که طعم آن بهبود پیدا کند. در بیشتر نوشابه‌ها از اسیدسیتریک به‌عنوان تنظیم‌کننده طعم استفاده می‌شود. این اسید، فعالیت آنتی‌اکسیدان‌های مفید را افزایش می‌دهد. در برخی دیگر از نوشابه‌ها از اسید فسفریک استفاده می‌شود. این اسید، تأثیر زیادی بر PH دارد و معمولاً برای دادن طعمی خاص به نوشابه‌های نوع کولا استفاده می‌شود.
طعم‌دهنده‌ها و رنگ‌ها
استفاده از رنگ باعث جذاب‌تر شدن نوشابه، اصلاح تغییرات طبیعی در رنگ محصول و کمک به حفظ کیفیت آن می‌شود. رنگ‌ها 3 دسته هستند: رنگ‌های طبیعی، رنگ‌های مصنوعی و رنگ‌های کاراملی. رنگ‌های طبیعی را می‌توان از گیاهان، میوه‌ها و سبزی‌ها استخراج کرد. رنگ‌های طبیعی، اغلب به دلیل خواص آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آن‌ها به نوشابه‌ها اضافه می‌شوند. تمایل بازار نیز به سمتی است که استفاده از رنگ‌های طبیعی بیشتر شود.
طعم‌دهنده‌ها، برخلاف رنگ‌ها، در مقادیر نسبتاً کمتری استفاده می‌شوند، بنابراین مصرف‌کننده کمتر در معرض آن‌ها خواهد بود. طعم‌دهنده‌ها به دو نوع طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌شوند. طعم‌دهنده‌های طبیعی را از میوه‌ها و اسید‌های خوراکی به دست می‌آورند.
مواد نگهدارنده
نگهدارنده‌های شیمیایی به‌منظور بهبود پایداری میکروبیولوژیکی نوشابه‌ها به آن‌ها اضافه می‌شوند. PH محصول، ویتامین‌های موجود در آن، بسته‌بندی و شرایط نگهداری تعیین می‌کنند که چه ماده نگهدارنده‌ای به محصول اضافه شود. سوربات‌ها، بنزوات‌ها و دی متیل کربنات از جمله موادی هستند که به نوشابه اضافه می‌شوند. سوربات‌ها نگهدارنده‌های خوبی در برابر باکتری‌ها، مخمر‌ها و کپک‌ها هستند. اثر ضدمیکروبی سوربات‌ها به خواص فیزیکی و شیمیایی نوشابه بستگی دارد. در نوشابه‌های اسیدی‌تر، از ترکیب سوربات و بنزوات استفاده می‌کنند.
اگر نوشابه نوشیدنی محبوب شما است، حتما به شما توصیه می‌کنیم که زمان مناسبی برای مصرف آن در نظر بگیرید. در مقاله بهترین زمان مصرف نوشیدنی انرژی‌زا دراین‌باره صحبت کردیم.
نکاتی درباره نوشابه‌ها
- نوشابه‌ها را به دلیل غیرالکلی بودن آن‌ها “soft drinks” نامیده‌اند.
- اولین نوشابه طعم‌دار در نیمه دوم قرن هفدهم در اروپا تولید شد.
- نوشابه‌ها را بر اساس اندازه، نوع بسته‌بندی، سازنده، طعم و مواد تشکیل‌دهنده دسته‌بندی می‌کنند.
- سالانه بیش از 34 میلیارد گالن نوشابه در 200 کشور دنیا به فروش می‌رسد.
- در ایالات متحده آمریکا بیش از 1500 ثبت اختراع در خصوص نوشابه‌ها انجام شده است.
- نوشابه‌های کولا به طور متوسط در هر 100 گرم 36 کالری دارند.
- ایالات متحده آمریکا 25 درصد از بازار نوشابه را در اختیار خود دارد.
- نوشابه‌ها را در خانه نیز می‌توان تولید کرد.
- به جز نوشابه‌های رژیمی، بقیه نوشابه‌ها دارای 1 تا 12 درصد شکر هستند. ساکاروز، گلوکز و فروکتوز به اشکال مختلف به‌عنوان شیرین‌کننده در نوشابه شناخته می‌شوند. 300 گرم نوشابه دارای 140 کالری است که به آن کالری خالی نیز می‌گویند، چراکه ارزش غذایی ندارد. نوشیدن این مقدار نوشابه به مدت ۴ هفته معادل 3920 کالری خواهد بود.
در ادامه می‌توانید به مقاله تفاوت نوشابه‌های انرژی‌زا با نوشابه‌های معمولی مراجعه کنید و تشخیص دهید کدامیک از آن‌ها می‌توانند برنامه نوشیدنی شما را بهبود ببخشند.
کلام آخر
نوشابه‌ها، در کمتر از 3 قرن تبدیل به یک نوشیدنی پرطرفدار در سراسر جهان شده‌اند. این نوشیدنی‌ها که هم به‌صورت گازدار و هم بدون گاز تولید می‌شوند، ویژگی‌های قابل‌توجهی دارند. انواع مختلف آن‌ها در بازار موجود است که باتوجه به برندشان محتویات مختلفی نیز دارند. ما در این مطلب، مواد اصلی تشکیل‌دهنده نوشابه‌ها را معرفی کردیم. پس از ذکر تاریخچه‌ای از این نوشیدنی پرطرفدار، مواد تشکیل‌دهنده آن در 5 دسته توضیح داده شدند. دقت کنید که در مصرف نوشابه نباید زیاده‌روی کرد. البته نوع نوشابه‌ای که مصرف می‌کنید هم اهمیت بسیاری دارد.
سؤالات متداول:
اولین نوشابه در چه سالی تولید شد؟
اولین نوشابه طعم‌دار در سال ۱۶۷۶ تولید شد. یک شرکت فرانسوی در آن سال اقدام به تولید این نوشیدنی‌ها کرد، اما آن‌ها گازدار نبودند. اولین‌بار در قرن هجدهم دو دانشمند به نام‌های توربرن برگمن و جوزف پریستلی موفق شدند که نوشیدنی گازدار تولید کنند.
چه مقدار از نوشابه را قند تشکیل می‌دهد و کالری آن چقدر است؟
به‌جز نوشابه‌های رژیمی، بقیه نوشابه‌ها دارای 1 تا 12 درصد شکر هستند. ساکاروز، گلوکز و فروکتوز به اشکال مختلف به‌عنوان شیرین‌کننده در نوشابه شناخته می‌شوند. 300 گرم نوشابه دارای 140 کالری است که به آن کالری خالی نیز می‌گویند، چراکه ارزش غذایی ندارد. نوشیدن این مقدار نوشابه به مدت ۴ هفته معادل 3920 کالری خواهد بود.
اضافه کردن کربن‌دی‌اکسید به نوشابه به چه صورت انجام می‌شود؟
کربن‌دی‌اکسید به‌صورت جامد یا مایع در مخازن فشار بالا به تولیدکنندگان نوشابه‌ها داده می‌شود و آن‌ها این کربن‌دی‌اکسید را به نوشابه اضافه می‌کنند. فرایند اضافه کردن کربن‌دی‌اکسید به نوشابه، آن را اسیدی می‌کند و طعمی تیز به آن می‌دهد.
